Του Ιωάννη Ν. Γουσγούνη, ιδρυτή και ιδιοκτήτη της SUCCESSKeys.GR
Η ασφάλεια των τροφίμων με τη λήψη κατάλληλων μέτρων σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας (food chain, βλ. EN ISO 22000:2018, 3.20), δηλαδή από την πρωτογενή παραγωγή έως την κατανάλωση, είναι πολύ σημαντική για την προστασία της ανθρώπινης υγείας.
Ανάλογα με το προϊόν και με το στάδιο, πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα ελέγχου και να επαληθεύεται η αποτελεσματικότητα τους από τις επιχειρήσεις τροφίμων.
Πάρα ταύτα παρατηρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο φαινόμενα επιμόλυνσης διαφόρων τροφίμων από μικροβιολογικούς, χημικούς και φυσικούς κινδύνους όπως και από ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες ή δυσανεξίες σε ευπαθείς ομάδες ανθρώπων.
Όσον αφορά τους μικροβιολογικούς κινδύνους, η σαλμονέλα θεωρείται διεθνώς ως ένας από τους σημαντικότερους μικροβιολογικούς κινδύνους για την ασφάλεια διαφόρων προϊόντων, κυρίως πουλερικών και προϊόντων αυτών, αλλά όχι μόνο.
Σε περίπτωση που μια επιχείρηση τροφίμων διαπιστώσει ή έχει υποψίες, ότι ένα τρόφιμο έχει π.χ. επιμολυνθεί με έναν παθογόνο μικροοργανισμό και το τρόφιμο δεν βρίσκεται πλέον υπό τον έλεγχο της επιχείρησης, τότε η επιχείρηση υποχρεούται να ενεργοποιήσει τη σχετική διαδικασία απόσυρσης ή και ανάκλησης του προϊόντος.
Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση ταυτοποίησης και άλλων κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία.
Η απόσυρση/ανάκληση επικίνδυνων τροφίμων, αποτελεί νομική υποχρέωση για τις επιχειρήσεις τροφίμων, όπως θα δούμε και στην επόμενη ενότητα.
Απόσυρση και ανάκληση τροφίμων
Σύμφωνα με τον ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (ΕΚ) αριθ. 178/2002 :
1. Εάν ένας υπεύθυνος επιχείρησης τροφίμων κρίνει ή έχει λόγους να πιστεύει ότι ένα τρόφιμο που έχει εισαγάγει, παραγάγει, μεταποιήσει, παρασκευάσει ή διανείμει, δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων, ξεκινά αμέσως διαδικασίες για την απόσυρση του εν λόγω τροφίμου από την αγορά εφόσον το τρόφιμο απομακρύνθηκε από τον άμεσο έλεγχο αυτού του αρχικού υπευθύνου επιχείρησης τροφίμων και ενημερώνει σχετικά τις αρμόδιες αρχές. Όταν το προϊόν ενδέχεται να έχει φθάσει στους καταναλωτές, ο υπεύθυνος ενημερώνει τους καταναλωτές με αποτελεσματικότητα και ακρίβεια για τους λόγους της απόσυρσής του και, εάν αυτό είναι αναγκαίο, ανακαλεί από τους καταναλωτές προϊόντα που τους έχει ήδη προμηθεύσει, όταν τα υπόλοιπα μέτρα δεν επαρκούν για την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας.
2. Ο υπεύθυνος μιας επιχείρησης τροφίμων, ο οποίος έχει την ευθύνη για δραστηριότητες λιανικού εμπορίου ή διανομής, με τις οποίες δεν επηρεάζεται η συσκευασία, η επισήμανση, η ασφάλεια ή η ακεραιότητα των τροφίμων, ξεκινά, εντός των ορίων των δραστηριοτήτων του, διαδικασίες για την απόσυρση από την αγορά προϊόντων που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της ασφάλειας των τροφίμων και προσπαθεί να συμβάλει στην ασφάλεια των τροφίμων μεταδίδοντας τις σχετικές πληροφορίες που είναι αναγκαίες για την ανίχνευση ενός τροφίμου και συνεργαζόμενος με τους παραγωγούς, μεταποιητές, παρασκευαστές ή/και τις αρμόδιες αρχές όσον αφορά τα μέτρα που αυτοί λαμβάνουν.
3. Ο υπεύθυνος μιας επιχείρησης τροφίμων ενημερώνει αμέσως τις αρμόδιες αρχές εάν κρίνει ή έχει λόγους να πιστεύει ότι ένα τρόφιμο το οποίο διέθεσε στην αγορά ενδέχεται να είναι επιβλαβές για την υγεία του ανθρώπου. Ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές για τα μέτρα που λαμβάνει προκειμένου να αποτρέψει τους κινδύνους για τον τελικό καταναλωτή, και δεν εμποδίζει ούτε αποθαρρύνει οποιοδήποτε πρόσωπο να συνεργαστεί σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και τη νομική πρακτική με τις αρμόδιες αρχές, όταν τούτο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αποφυγή, τη μείωση ή την εξάλειψη κινδύνου προερχόμενου από τρόφιμο.
Η απόσυρση/ανάκληση τροφίμων αποτελούν μέτρα για την προστασία της υγείας των καταναλωτών. Ωστόσο μπορεί να έχει πολύ μεγάλο κόστος για τις επιχειρήσεις τροφίμων. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι καταναλωτές δεν θα έχουν ήδη καταναλώσει κάποιο μολυσμένο τρόφιμο πριν την ανάκληση του.
Για την αποτελεσματική απόσυρση/ανάκληση των μη ασφαλών τροφίμων (ή ζωοτροφών), από την αλυσίδα διακίνησής τους, η επιχείρηση υποχρεούται να διατηρεί ένα επαρκές σύστημα ιχνηλασιμότητάς τους.
Όπως ισχύει και σε άλλα θέματα, η πρόληψη είναι (για τις επιχειρήσεις τροφίμων) καλύτερη από τη θεραπεία.
Παραδείγματα ανάκλησης μη ασφαλών τροφίμων από τον ΕΦΕΤ
Όπως δείχνουν στοιχεία δημοσιευμένων ανακλήσεων του ΕΦΕΤ για το έτος 2022 (έως σήμερα), η παρουσία σαλμονέλας υπερέχει της παρουσίας άλλων κινδύνων.
Ανάλογα στοιχεία για το έτος 2021, δείχνουν και την ανησυχητική ανίχνευση αλλεργιογόνων ουσιών σε τρόφιμα, που είτε δεν θα έπρεπε να περιέχουν αυτές τις ουσίες, είτε δεν τις είχαν επισημάνει οι παραγωγοί στην ετικέτα ως όφειλαν (με βάση τη νομοθεσία).
Παρατίθενται ενδεικτικά παραδείγματα ανάκλησης τροφίμων για το έτος 2022:
Παρουσία του παθογόνου μικροοργανισμού Salmonella spp. σε ΡΟΛΟ ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ 1κιλ. ΚΤΨ
Ανάπτυξη ευρωτίασης (μούχλας πρασινωπής χροιάς) στην επιφάνεια του προϊόντος «ΚΡΟΥΑΣΑΝ»
Ύπαρξη καταλοίπων της φαρμακολογικά δραστικής ουσίας Μετρονιδαζόλη σε θυμαρίσιο μέλι, η οποία δεν επιτρέπεται να υπάρχει στο μέλι
Παρουσία του παθογόνου μικροοργανισμού Salmonella spp. σε «ΣΝΙΤΣΕΛ ΚΟΤΟΠΟΥΛΟ, παρασκεύασμα από σύγκοπτο κρέας κοτόπουλου κατεψυγμένο»
Ανίχνευση κουμαρίνης σε τιμή που υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπτό όριο σε «Κουλουράκια με μούστο»
Παρουσία του παθογόνου μικροοργανισμού Salmonella spp. σε παρασκεύασμα κρέατος με τα στοιχεία: «ΜΠΙΦΤΕΚΙ ΤΥΠΟΥ ΚΕΜΠΑΠ ΚΑΤΕΨΥΓΜΕΝΟ»
Υποψία παρουσίας Salmonella σε σοκολατένιο προϊόν
Στην SUCCESSKeys.GR, από τις σημαντικότερες συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχουμε σε επιχειρήσεις τροφίμων είναι η εκπόνηση μελέτης HACCP και η ανάπτυξη και εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων με βάση το διεθνές πρότυπο ENISO 22000:2018 (περιλαμβάνει και τη μελέτη HACCP).
Επιπλέον, εκπαιδεύουμε το προσωπικό επιχειρήσεων τροφίμων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων αλλά και ως εσωτερικούς επιθεωρητές συστημάτων διαχείρισης της ασφάλειας των τροφίμων (InternalAuditors EN ISO 22000:2018).
Αν έχετε ενδιαφέρον για κάποιο από τα ανωτέρω θέματα, επικοινωνήστε με τον γράφοντα το άρθρο για περισσότερες πληροφορίες.